بررسی تطبیقی مسیح(ع) در شعر معاصر عربی و فارسی با تکیه بر شعر ادونیس و احمد شاملو

شخصیت های دینی از دیر باز به صفحات ادب و هنر راه می یافته اند و اسباب زیبایی و غنای مضامین آن را موجب می گشته اند. یکی از این شخصیت ها که در ادبیات قدیم و جدید عربی و فارسی بسیار مورد توجه شعرا بوده است شخصیت مسیح(ع) می باشد. در ادبیات گذشته غالب برداشت های شاعرانه از ایشان برگرفته از نگرش اسلامی به این شخصیت الهی است و نگرش مسیحی که در مواردی مهم با نگرش اسلامی در تضاد و تقابل است کمتر رنگ حضور و بروز یافته است. اما در ادبیات جدید و به خصوص شعر معاصر عربی و فارسی این تلقی از مسیح(ع) با چرخشی قابل ملاحظه، سویه ای مسیحی به خود می گیرد و مفاهیمی همچون رنج های مسیح(ع)، مصلوب شدن ایشان، فدا و قربانی شدن ایشان برای پرداخت کفاره گناهان بشر و رستاخیز مسیح(ع) پس از مرگ، از انجیل به ابیات شاعران راه می یابند. این مفاهیم که امروزه به مفاهیمی نمادین در هنر مسیحی تبدیل گشته اند شاعران را در بیان آنچه از اضطرابات درونی، رنج ملت های ستمدیده، جور حاکمان و حکومت های بیدادگر و... مشاهده می کنند به گونه بسیار زیادی یاری و مدد می رسانند. امروزه در شعر معاصر عربی و فارسی، مسیح(ع) به عنوان یک نماد یا اسطوره دینی در کنار دیگر اسطوره ها مطرح است و کمتر آن سیمای مقدس و الهی که دین از وی ترسیم نموده است در شعر شاعران معاصر عربی و فارسی جلوه گر است. شاعران برجسته ای همچون سیاب، بیاتی، خلیل حاوی و صلاح عبدالصبور از مطرح ترین شاعران معاصر عرب هستند که توجه خاصی به این اسطوره نموده اند. در شعر نو فارسی نیز شاعرانی همچون اخوان ثالث، سیاوش کسرایی، منوچهر آتشی و محمد رضا شفیعی کدکنی با نگرشی غالباً مسیحی به این نماد دینی اقبال داشته اند. اما سهم پرداخت رمز گونه از مسیح(ع) با جدیت و کیفیت بیشتری متعلق به شاعران معاصر عرب است. ادونیس و احمد شاملو – که در ساحت شعر شباهت زیادی با یکدیگر دارند- نیز از شاعران نوپرداز و متجددی هستند که بخشی از شعر خود را به ترسیمی اسطوره ای و نمادین از مسیح(ع) اختصاص داده اند. سیمایی که رنگ و بوی آن بیشتر به سمت متون انجیل گرایش دارد و تلقی اسلامی و قرآنی آن فرو نهاده شده است. این پژوهش تطبیقی می کوشد نقاط اشتراک و تفاوت در برداشت های نمادین شاعران معاصر عربی و فارسی و بخصوص ادونیس و شاملو از مسیح(ع) را بنمایاند و تصویر مسیحی یا اسلامی از وی و دلایل این تلقی را به بوته تحلیل و بررسی بسپارد.